Жоғары қан қысымы немесе медициналық тілде «гипертония» деп аталатын бұл ауруды бекерге «қарусыз адам өлтіруші» демейді. Себебі көп жағдайда ол еш белгі бермей-ақ көптеген жүрек аурулары қаупін туғызады және инсультқа себеп болады.

Сондықтан бұл аурулар қазіргі уақытта әлем бойынша адам өлімінің негізгі себептері болып отыр.

Қан қысымы сынап бағанасымен өлшенеді (с.б. мм). Өлшемде екі сан болады:

· Біріншісі - систолалық артериалдық қысымы. Үлкен сан жүрегіңіз соққан кездегі қантамырындағы қысымды көрсетеді.

· Екіншісі дистолалық артериалдық қысымы. Кіші сан жүрек соққысы аралығындағы қантамырындағы қысымды көрсетеді.

Сіздің қан қысымыңыз:

· Жүрегіңіздің қанша қан айдайтынына

· Қантамырлары қабырғасының кедергісіне және жүрек соғу жиілігіне.

Артерия неғұрлым жіңішке болса, соғұрлым қан қысымы жоғары болады.

Қалыпты қан қысымы – 120/80.

Қан қысымының көрсеткіші 130/80 болса, ол қан қысымының жоғары екендігін көрсетеді.

Егер де көрсеткіш қалыпты жағдайдан жоғары, ал 130/80 төмен болса, онда ол сізде жоғары қан қысымы қауіпі барын білдіреді.

Өмір салтын өзгерте отырып, дәрі-дәрмексіз қан қысымы қаупін сейілтуге әбден болады.

Қан қысымын төмендетудің 16 тиімді әдісін ұсынамыз:

1. Белсенділікті арттырып, дене жаттығуларын көбейтіңіз.

Машықтану нәтижесінде жүрек соғу мен тыныс алу жиілігін әрдайым арттырғандықтан, уақыт өте келе жүрегіңіз күшті болады.  Сондықтан ол қан айдауға көп күш жұмсамайды, бұл артерияға түсетін қысымды азайтып, қан қысымын төмендетеді.

Дене белсенділігіне аптасына 3-4 рет 30-40 минуттан уақыт бөлген дұрыс.

Дене белсенділігін келесі іс-әрекеттерді істеу арқылы өте оңай арттыруға болады:

· Сатымен көтерілу

· Жүру

· Жүгіру

· Велосипед тебу

· Командалық спорт және т.б. спорт түрлерімен айналысу

Тіпті жеңіл түрдегі дене белсенділігі, әсіресе  қарт адамдарға пайдасын тигізеді.

2. Егер де артық салмағыңыз болса, арықтаңыз.

Егер артық салмағыңызды 2-5 кг азайтсаңыз қан қысымын төмендетеді және басқа да аурулардың қаупін төмендетесіз.

3. Қант және рафинадталған көмурсуларды қолдануды азайтыңыз.

Көмірсуларды аз мөлшерде пайдалану систолалық қан қысымын орташа есеппен 4,81 мм және диастолалық қан қысымын 3,10 мм-ге төмендетеді.

4. Құрамында калий бар тағамды көбірек тұтынып, натрий мөлшерін азайтыңыз.

Калий ағзаңызға қажет тұз мөлшерін қалыпта ұстайды, сондай-ақ қан тамырларына түсетін қысымды төмендетеді. Алайда бүйрек ауруына шалдыққан жандар үшін тағамда калий мөлшерін артыру қауіпті болуы мүмкін. Сондықтан тағамда калий мөлшерін арттырмас бұрын,  дәрігермен кеңесіңіз.

Құрамында калий бар тағамдар:

· Майлылығы төмен сүт тағамдары

· Балық

· Жемістер: банан, өрік, авокадо және апельсин

· Көкөністер: картоп, қызанақ, асты дәмдендіретін өсімдіктер және ас жапырақ (шпинат)

Алайда ағзадағы тұздың мөлшері адамдарға әр түрлі әсер етеді. Тұзды шамадан тыс пайдалануы кей адамдардың қан қысымын жоғарылатады. Ал енді біреулерге ешқандай әсері болмайды, оларда тұздың артық мөлшері нәсіп арқылы ағзадан шығарылады да қан қысымын жоғарылатпайды.

5. Өңделген тағамды аз қолданыңыз.

Сіздің рационыңыздағы тұз бен қанттың көп мөлшері осы өңделген тағамдардан болады (ет деликатестері, консервілер, пицца, қытырлақ картоп (чипсы) және басқа да өңделген тағамдар).

Әдетте «майлылығы төмен» деп көрсетілген тағамдарда оның аздығын білдіртпес үшін, есесіне тұз бен қанттың мөлшері көбейтеді. Себебі май тамаққа дәм беріп, адамды тоқ сезіндіреді.

Өңделген тағамның мөлшерін азайту немесе тіпті одан бас тарту тұз, қант және рафинадталған көмірсуларды аз пайдалануға мүмкіндік береді. Ал бұл өз кезегінде қан қысымын төмендетуге оң әсерін тигізеді.

6. Темекіден бас тартыңыз.

Темекінің құрамындағы химиялық заттар қан тамырының қабырғаларын бұзып қабынуына әкеліп және тарылтып,  қан қысымын жоғарылатады.

7. Артық стресстен (күйзеліс) құтылыңыз.

Қазіргі заман көңіл-күйге қатты әсер ететін уақыт. Жұмыс орнындағы талаптар, отбасы жағдайы, жергілікті және халықаралық саясат барлығы стресс туғызуы мүмкін.

Күйзелістен (стресс) арылудың оңай әдістері:

· Терең тыныс алу

· Серуендеу

· Кітап оқу

· Комедиялық фильмдер қарау

· Музыка тыңдау

8. Медитация немесе йога.

Тыныс алуды қадағалау, денені тік ұстау мен медитация техникасын ұстанатын Йога, күйзеліс пен қан қысымын төмендетуде тиімді болуы мүмкін. Йога практикасын зерттеу нәтижесінде үш элементті (тыныс алуды қадағалау, йога позалары мен медитация техникасы) бірге қарастырмайтын йога түрлерінен үш элементті бірге қарастыратын йога екі есе тиімді екені анықталды.

9. Қара шоколад жеңіз.

Шоколадты ұнататын жандар үшін жақсы хабар. Қара шоколадтың қан қысымын төмендететіні дәлелденген. Себебі шоколад құрамындағы флавоноид қантамырларды кеңейтуге әсер етеді.

10. Келесі емдік қасиеті бар шөптерді пайдаланып көріңіз.

Емдік шөптер түрлі аурулардан айығу мақсатында көптеген елдерде қолданылады.

Алайда оларды қолданбастан бұрын, фармацевт немесе дәрігермен кеңесіп алыңыз. Себебі олар қабылдап жүрген дәрілеріңізге кедергі келтіруі мүмкін. Қан қысымын төмендетуге ықпал ететін шөп және өсімдіктердің кей түрлері:

1. Қара үрме бұршақ (Castanospermum australe)

2. Мысық тырнағы (Uncaria rhynchophylla)

3. Балдыркөк шырыны (Apium graveolens)

4. Қытай доланасы (Crataegus pinnatifida)

5. Зімбір тамыры

6. Алып арамсояу (Cuscuta reflexa)

7. Үнді жолжелкені (Plantago psyllium) 

8. Теңіз жағалауы қарағайының қабығы (Pinus pinaster)

9. Өзен лалагүлі (Crinum glaucum)

10. Розель (Hibiscus sabdariffa)

11. Күнжіт майы (Sesamum indicum)

12. Қызанақ сығындысы (Lycopersicon esculentum)

13. Шай (Camellia sinensis), әсіресе көк шай немесе улун шай

14. Қолшатыр ағашының қабығы (Musanga cecropioides)

11.        Ұйқы жақсы, әрі жеткілікті болуы тиіс.

Әдетте ұйқы кезінде қан қысымы төмендейді. Ұйқы дұрыс болмауы қан қысымына әсер етуі мүмкін. Оған жол бермес үшін түнде ұйықтап (7-9 сағат), күндіз спортпен шұғылданып, күндіз ұйықтамауға тырысыңыз (10-20 минут көз іліп алуға болады). Әрине жатын бөлме жайлы болуы қажет.

12.        Сарымсақ жеңіз немесе сарымсақ сығындысы бар қоспаны қабылдаңыз.

Жас сарымсақ немесе сарымсақ сығындысы бар қоспа қан қысымын төмендету үшін кеңінен қолданылады. Зерттеу жұмыстарында сарымсақты пайдаланған адамдарда ешқандай ем қабылдамаған адамдарға қарағанда диастолалық қысым 6 мм-ге және систолалық қысым 12 мм-ге төмендегенін көрсеткен.

13.        Құрамында ақуыз мөлшері көп тағамдар жеңіз.

Күніне 100 грамм ақуыз қабылдау қан қысымының жоғарылау қауіпін 40%-ға, ал рацион құрамына клетчатка қосу қауіпті 60%-ға дейін төмендетеді.

Құрамында ақуызы жоғары тағамдар:

· Балық (ақсерке, суда консервіленген тунец)

· Жұмыртқа

· Тауықтың төс еті

· Сиыр еті

· Үрме бұршақ және жасымық

· Жаңғақ және жаңғақ майы, мысалға жержаңғақ майы

· Ноқат

· Чеддер ірімшігі

14.        Қан қысымын төмендететін белсенді қоспаларды қолданыңыз.

Бұл қоспалар қолжетімді және қан қысымын төмендетуге оң әсерін тигізетіндігі дәлелденген:

· Омега-3

· Сарысу ақуызы

· Магний

· Коэнзим Q10

· Цитруллин

15. Кофеин мөлшерін азайтуға тырысыңыз.

Кофеин қан қысымын жоғарылатады, бірақ уақытша ғана. Әсері 45 - 60 минут аралығында ғана.

16. Дәрі-дәрмектерді тек дәрігердің жазбасымен ғана қабылдаңыз.

Егер де қан қысымыңыз жоғарыда айтылған әдістерді қолға алғанның өзінде де төмендемесе, дәрігерге барыңыз ол сіздің ағзаңызға лайық дәрі-дәрмек жазып береді. Сіздің ағзаңызға оң әсерін беретін дәріні табу кейде ұзақ уақытқа созылуы мүмкін. Сондықтан сізге оң әсерін беретін дәрілер туралы дәрігермен ақылдасыңыз.